Leczenie hormonalne mężczyzn

Lecze­nie #trans­seksu­ali­zmu u męż­czyzn uza­leżnio­ne jest od wie­ku pacjen­ta oraz cho­rób, na któ­re równo­legle cho­ruje. Leki dobie­ra lekarz endo­kry­nolog po zba­daniu pacjen­ta.

Sytu­acja pra­wna oraz dia­gno­stycz­na nie różnią się pra­ktycz­nie niczym od postę­powa­nia w tej kwe­stii przy lecze­niu kobiet. Różne są tyl­ko typy poda­wanych leków i zmia­ny, któ­re zaj­dą. Jeże­li więc masz pro­ble­my z rodzi­cem utru­dnia­jącym #lecze­nie lub rodzi­ce nie wiedzą gdzie nale­ży udać się z zaistnia­łym pro­ble­mem, kwe­stie te zosta­ły opi­sane w ana­logicz­nym arty­kule poświę­conym lecze­niu kobiet.

Lecze­nie przed doj­rze­waniem

W przy­pad­ku podej­rze­nia trans­seksu­ali­zmu (lub zabu­rzeń iden­tyfi­kacji płcio­wej w dzie­ciń­stwie) – powin­ny odby­wać się bada­nia pozio­mu LH i FSH mają­ce na celu wykry­cie momen­tu, kie­dy roz­pocz­nie się doj­rze­wanie. Typo­wo jest to wiek 9–11 lat. W sytu­acji, gdy zabu­rze­nia iden­tyfi­kacji płcio­wej trwa­ją nadal (sil­ne utoż­samia­nie się z płcią męską, nie tyl­ko w zacho­waniu, ale też prze­jawia­jące się odrzu­ceniem tego, co się wyda­rzy w kwe­stii zmia­ny cia­ła nie­bawem), nale­ży udać się do seksu­olo­ga, któ­ry prze­pisze blo­kery doj­rze­wania płcio­wego. W tym wie­ku zasto­sowa­nie mają głó­wnie ago­nisty GnRH. Jednym z leków dopu­szczo­nych w Pol­sce do lecze­nia dzie­ci (co pra­wda z inne­go powo­du niż trans­seksu­alizm – przed­wcze­sne­go doj­rze­wania) jest lek Diphe­reli­ne SR 11.25 mg (jeden zastrzyk star­cza na 3 mie­sią­ce blo­kady). Dopu­szcze­nie leku do lecze­nia dzie­ci ozna­cza, że jego korzy­ści sto­sowa­nia zazwy­czaj prze­wyż­sza­ją ryzy­ka, toteż jest to lek w mia­rę bez­piecz­ny (nie ma leków całko­wicie bez­piecz­nych!).

Celem tego lecze­nia jest zablo­kowa­nie wydzie­lania estra­dio­lu i innych estro­genów w jaj­nikach, co spo­wodu­je odwle­cze­nie doj­rze­wania do cza­su odsta­wie­nia leku lub wdro­żenia suple­men­tacji testo­ste­ronu w wie­ku 13–14 lat. W tym cza­sie (od oko­ło 10 do 13 roku życia) jest czas na posta­wie­nie osta­tecz­nej dia­gno­zy u psy­cho­loga i psy­chia­try przed poda­niem andro­genów.

Lecze­nie w okre­sie doj­rze­wania

Jeże­li toż­samość płcio­wa i odrzu­cenie cia­ła utrzy­mują się w wie­ku 13–14 lat oraz potwie­rdzo­no u psy­cho­loga i psy­chia­try, że pacjent cier­pi na trans­seksu­alizm – nale­ży roz­począć lecze­nie hor­monal­ne u endo­kry­nolo­ga dzie­cię­cego. Zada­niem endo­kry­nolo­ga jest dobra­nie leków (głó­wnie #testo­ste­ronu i ago­nisty GnRH), tak, żeby pozio­my hor­monów w kolej­nych mie­sią­cach doj­rze­wania mia­ły pozio­my wła­ści­we dla doj­rze­wają­cych męż­czyzn w tym samym wie­ku i tak by trze­cio­rzę­dowe cechy płcio­we poja­wia­ły się we wła­ści­wym cza­sie. Zapo­bie­gnie to też roz­wojo­wi oste­opo­rozy.

Nie wol­no tutaj sto­sować zbyt małych dawek testo­ste­ronu, gdyż będzie to pro­wadzi­ło do oste­opo­rozy, ani zbyt dużych dawek, gdyż dopro­wadzi to do hir­suty­zmu u męż­czyzn, przed­wcze­sne­go łysie­nia oraz może też – w drodze kon­wer­sji testo­ste­ronu do estra­dio­lu – dopro­wadzić mię­dzy inny­mi do nie­pożą­danej gine­koma­stii oraz innych cho­rób (np. bardzo groź­nej cze­rwie­nicy). Innym dzia­łaniem nie­pożą­danym nadmier­nych pozio­mów testo­ste­ronu jest zaha­mowa­nie wzro­stu cia­ła. Poda­wanie testo­ste­ronu (w fizjo­logicz­nych dawkach) dopro­wadzi tak­że do powię­ksze­nia łech­tacz­ki (jest to dzia­łanie pożą­dane, uła­twia­jące póź­niej­szą ope­racyj­ną rekon­struk­cję narzą­dów płcio­wych).

Oso­bie w cza­sie doj­rze­wania płcio­wego, przed roz­poczę­ciem poda­wania testo­ste­ronu, nale­ży wyja­śnić, że zmia­ny, któ­re zaj­dą są po czę­ści całko­wicie nie­odwra­cal­ne (pro­por­cje sylwe­tki, muta­cja gło­su, wzrost cia­ła itp.) lub odwra­cal­ne przy inter­wen­cji chi­rur­gicz­nej lub koszto­wnym i dłu­gotrwa­łym postę­powa­niu kosme­tycz­nym (np. zarost na twa­rzy, rysy twa­rzy, powię­ksze­nie łech­tacz­ki).

W sytu­acji, gdy­by pod­czas hor­mono­tera­pii doszło do bra­ku akce­pta­cji cech płcio­wych płci zgo­dnej z orze­cze­niem psy­chia­try i psy­cho­loga, nale­ży nie­zwłocz­nie udać się do seksu­olo­ga (cel: bez­piecz­ne odsta­wie­nie nie­któ­rych leków, by wstrzy­mać postę­pują­ce zmia­ny lub też zba­danie przy­czyn obaw) i nastę­pnie nale­ży pono­wnie udać się do psy­cho­loga i psy­chia­try celem zba­dania obaw pacjen­ta oraz stwie­rdze­nia, czy wybór był wła­ści­wy i czy lecze­nie nale­ży kon­tynu­ować.

Przy pra­widło­wym lecze­niu w tym okre­sie życia, cia­ło w zakre­sie trze­cio­rzę­dowych cech płcio­wych roz­winie się całko­wicie jak cia­ło innych doj­rze­wają­cych męż­czyzn, poza możli­wym nie­znacz­nie niż­szym śre­dnim wzro­stem (jednak wyż­szym niż prze­cięt­na u kobiet).

Lecze­nie męż­czyzn peł­nolet­nich

Nie jest możli­we odwró­cenie wszys­tkich zmian, któ­re już zaszły – kształt szkie­letu i kości, w tym wzrost, wiel­kość sto­py, wiel­kość dło­ni, pozo­sta­nie nie­zmie­nio­ny lub pra­wie nie­zmie­nio­ny (wzrost kości koń­czy się oko­ło 25 roku życia).

Pra­widło­we lecze­nie andro­gena­mi spo­wodu­je:

• zmia­nę roz­kła­du tkan­ki tłu­szczo­wej, w tym reduk­cję jej ilo­ści,
• zmniej­sze­nie obję­tości poślad­ków (zmniej­sze­nie ilo­ści tłu­szczu w tym rejo­nie),
• zwię­ksze­nie masy mię­śnio­wej wraz z nie­znacz­nym zwię­ksze­niem sze­roko­ści ramion – powo­duje to tkan­ka mię­śnio­wa w tej oko­licy,
• poja­wie­nie się zaro­stu na twa­rzy i zwię­ksze­nie owło­sie­nia na cie­le,
• wystą­pie­nie muta­cji gło­su,
• powię­ksze­nie łech­tacz­ki,
• możli­wa jest cza­sowa bez­pło­dność, jednak nie zawsze ona wystę­puje, gdy nie jest zablo­kowa­na przy­sad­ka mózgo­wa,
• czę­ścio­wą atro­fię pier­si – zmniej­szy się ilość tłu­szczu, lecz gru­czoł nadal pozo­sta­je,
• znacz­na zmia­na rysów twa­rzy.

U nie­któ­rych osób może nastą­pić:

• znacz­ne powię­ksze­nie chrzą­stek krta­ni, co zwię­kszy widocz­ność jab­łka Ada­ma,
• łysie­nie typu męskie­go,
• czę­ścio­wa prze­budo­wa kości twa­rzy, gdy lecze­nie roz­poczę­to, gdy ich wzrost nie był zakoń­czo­ny.

Pod­czas lecze­nia doro­słych męż­czyzn zasto­sowa­nie mają nastę­pują­ce leki i gru­py leków:

• testo­ste­ron w posta­ci table­tek doustnych (odradza­ne), zastrzy­ków, table­tek pod­języ­kowych oraz żeli,
• pocho­dne testo­ste­ronu w posta­ci table­tek,
• dihy­dro­testo­ste­ron w posta­ci żelu,
• fina­ste­ryd i duta­ste­ryd w celu spo­wol­nie­nia #łysie­nia u tych męż­czyzn, któ­rym to prze­szkadza (może spo­wal­niać masku­lini­zację cia­ła),
• ago­nisty lub anta­goni­sty GnRH w celu całko­wite­go zatrzy­mania mie­siącz­kowa­nia i comie­sięcz­nych bóli,
• #dana­zol – lek o dzia­łaniu andro­gen­nym, ana­bolicz­nym, anty­estro­gen­nym oraz prze­ciw­pro­gesta­gen­nym, hamu­jącym pul­sacyj­ne wydzie­lanie LH i FSH; ma również dzia­łanie dopro­wadza­jące do atro­fii endo­metrium (atro­fia endo­metrium zmniej­sza ryzy­ko nowo­two­rów w tam­tym rejo­nie) oraz zapo­bie­ga lub zmniej­sza nasi­lenie krwa­wień men­stru­acyj­nych,
• ana­strozol – hamu­je prze­kształ­canie testo­ste­ronu w estra­diol,
• tamo­xifen i ralo­xifen – dzia­ła anty­estro­gen­nie (SERM) na rece­pto­ry estro­geno­we ER‑α,
• hor­mon wzro­stu – jego zasto­sowa­nie pro­wadzi do możli­wości uzy­ska­nia wzro­stu podob­nego do wzro­stu innych męż­czyzn, gdy jest zasto­sowa­ny przed zakoń­cze­niem wzro­stu kości.

Uwa­ga: nie łączy się w jednej tera­pii ago­nistów GnRH, anta­goni­stów GnRH oraz dana­zolu. Wszys­tkie trzy #leki hamu­ją wydzie­lanie LH i FSH, jednak ich łącze­nie nie tyl­ko może przy­nieść zwię­ksze­nie sku­tków ubocz­nych, lecz też nie­sku­tecz­ność tera­pii, gdyż każdy z tych leków dzia­ła w innym mecha­nizmie, czę­sto prze­ciw­nym.

Sto­sowa­nie dana­zolu, ago­nistów i anta­goni­stów GnRH prze­sta­je mieć sens po pan­histe­rekto­mii, pod­czas któ­rej usu­wane są chi­rur­gicz­nie zaró­wno jaj­niki jak i maci­ca. Po pan­histe­rekto­mii wystar­cza­jące jest sto­sowa­nie testo­ste­ronu w celu utrzy­mania trze­cio­rzę­dowych cech płcio­wych oraz w celu zapo­bie­gania pogor­sze­niu samo­poczu­cia oraz prze­ciw­dzia­łania oste­opo­rozie. Mogą być potrzeb­ne doda­tko­we leki zwię­ksza­jące mine­rali­zację kości.

Nie ma jednej popra­wnej dawki dla każde­go – dawkę testo­ste­ronu, jak też spo­sób poda­wania oraz czę­sto­tli­wość musi usta­lić endo­kry­nolog w opar­ciu o bada­nia labo­rato­ryj­ne. Nie ma potrze­by sto­sowa­nia dawek prze­kra­cza­jących nor­mal­ne fizjo­logicz­ne. Pod­czas lecze­nia, zgo­dnie z wytycz­nymi WPATH, nale­ży dążyć do uzy­ska­nia pozio­mu tego hor­monu w zakre­sie wła­ści­wym dla zdro­wych męż­czyzn.

Uwa­ga: sto­sowa­nie dihy­dro­testo­ste­ronu utru­dnia lecze­nie, ponie­waż pozio­mu tego hor­monu nie da się ozna­czyć w mia­rę tanim bada­niem labo­rato­ryj­nym pozio­mu testo­ste­ronu. W przy­pad­ku lecze­nia dihy­dro­testo­ste­ronem, nale­ży doda­tko­wo ozna­czać poziom #DHT (bada­nie sto­sun­kowo dro­gie).